مقایسه ی طنز اجتماعی دهخدا وسید اشرف الدین گیلانی

مقدمه: موضوع این جستار، مقایسه طنز اجتماعی دهخدا و سید اشرف‌الدین گیلانی می‌باشد. طنز یکی از گونه‌های ادبی زبان است که اساس آن بر تضاد و ناهماهنگی با نظام و قراردادهای ذهنی مخاطب بنا شده است. طنزپرداز با نیتی اصلاح‌گرانه، کاستی‌ها و معایب جنبه‌های مختلف زندگی را به شیوه مضحک و مبالغه‌آمیز به نمایش در می‌آورد. یکی از مضامین آثار طنزآمیز، طنز اجتماعی است که در آن نابسامانی‌ها و تیرگی‌های موجود در برخی از سطوح مختلف اجتماعی چون آداب و سنن، نظام‌ها، هنجارها، اقشار گوناگون و... مورد انتقاد قرار می‌گیرد. از پیشگامان طنزپردازی در عصر مشروطیت باید به علی اکبر دهخدا و سید اشرف‌الدین گیلانی اشاره نمود که هر دو در یک برهه زمانی مشترک، از سلاح برنده طنز جهت مبارزه با نابسامانی‍ها و معایب و مفاسد اجتماعی روزگار خویش بهره می‌جستند. روش: شیوه این پژوهش توصیفی و تطبیقی است. یافته ها : در این تحقیق با مقایسه آثار طنزآمیز دهخدا و سید اشرف، وجوه تشابه و تمایز بسیاری میان طنز اجتماعی‌شان مشاهده گردید. چنانکه بسیاری از معضلات و نابسامانی‌های اجتماعی آن روزگار به صورت مشترک هدف انتقادی هر دو تن واقع می‌شود. اما با وجود این، طنز اجتماعی دهخدا عمیق‌تر و درک وی از معایب اجتماعی گسترده‌تر می‌باشد. از سوی دیگر، به دلیل فزونی مدت زمان طنزپردازی سید اشرف، مفاسد و نابسامانی‌های اجتماعی گسترده‌تری در آثار وی بازتاب یافته است.